تارتاریک اسید (+)

اسید تارتاریک چیست؟

اسید تارتاریک یا جوهر ترش یا اسید دی هیدروکسی بوتاندیوئیک( نام آیوپاک : 23-dihydroxybutanedioic acid ) یک اسید از خانواده دوپروتونه با ترکیب شیمیایی C₄H₆O₆ یا HO₂CCH(OH)CH(OH)CO₂H است. این اسید به عنوان یک اسید ارگانیک شناخته می‌شود و در بسیاری از میوه های اطراف ما قرار دارد. همچنین اسید تارتاریک در برخی گیاهان مانند گل سرخ نیز یافت می‌شود و حتی در گذشته از تخمیر این گیاهان اسید تارتاریک بدست میاوردند. مزه ترش برخی از میوه ها به دلیل وجود این اسید است. این ترکیب دارای جرم مولی 150.087g/mol و چگالی 1.79g/ml است. در دمای اتاق به صورت پودر سفید رنگ است و دارای دمای ذوب 171 الی 174 درجه سانتی گراد است. انحلال پذیری اسید تارتاریک در آب بالغ بر 133g/100ml آب است و همچنین به دلیل اینکه یک دی کربوکسیلیک اسید، در الکل نیز قابلیت انحلال دارد. اسید تارتاریک در دمای اتاق پایدار است ولی در حضور عوامل اکسید کنند یا باز ها، واکنش می‌دهد. همچنین قابلیت جذب رطوبت بالایی دارد.

کاربرد اسید تارتاریک

کاربرد اسید تارتاریک در صنایع غذایی 

همانطور که گفته شد، اسید تارتاریک مزه ترشی دارد و به دلیل ارگانیک قابل خوراکی است. از اسید تارتاریک در ایجاد مزه ترش استفاده می‌کنند که البته کاربرد آن در صنایع غذایی فقط به این خاصیت محدود نمی‌شود و استفاده های دیگری نیز دارد که در ادامه به آن به صورت تیتروار می‌پردازیم :

• ساخت آبنبات های ترش
• به عنوان طمع انگور در ابمیوه ها و مواد غذایی
• در تهیه و بسته بندی عسل با دوز بسیار پایین
• انحلال آن در محلول های غذایی باعث کاهش Ph می‌شود که از فساد غذا جلوگیری می‌کند.
• در تولید بکینگ پودر بعنوان حجم دهنده خمیر

کاربرد اسید تارتاریک در صنایع آرایشی و بهداشتی

اسدی تارتاریک دارای خاصیت انتی اکسیدان است و افزایش آن به ماده باعث ایجاد درخشندگی ماده خواهد شد. به خاطر همین از آن در تولید کرم های حفاظت پوستی مانند کرم از بین برنده چروک صورت استفاده می‌شود.

کاربرد اسید تارتاریک در داروسازی 

همانطور که گفته شد، اسدی تارتاریک یک اسید ارگانیک است و به صورت طبعی در برخی میوه ها مانند انگور وجود دارد. پس مصرف این اسید باعث ایجاد مشکل نخواهد شد. از طرفی به دلیل خاصیت اسیدیته پایین آن، از آن به عنوان متعادل کننده اسید معده و تسکین دهنده سیستم گوارش استفاده می‌کنند.

همچنین مشتقات اسید تارتاریک در صنعت داروسازی کاربرد مهمی دارد. برای مثالی یکی از کاربرد های مشتقات آن حل کردن آمین بوتانول در تولید دارو است. اسید تارتاریک در واکنش با شیره آهک به تارتارات کلسیم تبدیل خواهد شد که یکی از مشتقات مهم اسید تارتاریک است که در واکنش ها تخمیر های شیمیایی نقش دارد.

روش تولید اسید تارتاریک

اولین بار در سال 800 میلادی توسط دانشمند بزرگ ایرانی، جابر ابن حیان از تجزیه پتاسیم تارتار، اسید تارتاریک به دست آمد که بعد از آن در سال 1769 تجزیه مدرن آن توسط شیمی دان سوئدی کشف شد.

روش تولید آن در سال 1951 به صورت تجاری کشف شد. در این روش که یک روش تخمیری است مقداری مالئیک انیدرید را به آن اضافه کرده و انحلال صورت می‌گیرد. سپس بعد از اتمام فرایند انحلال، محلول حاصل را در محلول کاتالیستی که دارای تانگستیک اکسید است اضافه می‌کنیم. سپس محلول بدست آمده را در دماس 70 درجه سانتی گراد به مدت 12 ساعت نگهداری می‌کنیم. سپس محلول را سرد کرده تا رسوبات اسید تارتاریک تشکیل شود. سپس رسوبات تشکیل شده را به کمک سانتریفیوژ از محلول جدا می‌کنیم.

موارد ایمنی اسید تارتاریک

• اسدی تارتاریک قابلیت احتراق دارد، پس باید به دور از مواد منفجره و آتش زا باشد.
• با برخورد به چشم یا زخم، باعث ایجاد سوزش شدیدی خواهد شد که سریعا باید با آب خنک شسته شو داده شود. اگر بهتر نشد، به پزشک متخصص مراجعه شود.
• استنشاق گاز این اسید، باعث ایجاد سر درد، سرفه، تنگی نفس و سیرگیجه خواهد شد، پس سریعا باید فرد به محیط باز منتقل داده شود یا از کپسول اکسیژن استفاده شود.
• این اسید با برخورد به پوشت دست، ممکن است باعث ایجاد حساسیت شود.